Tuinen & Park

Het huispark van Twickel is vaak vernieuwd naar de tijdgeest en smaak van de bewoners. De verschillende stijlperioden zijn nog steeds zichtbaar. Een wandeling door de tuinen is een reis door vijf eeuwen tuingeschiedenis.

Spiegel des tijds

Leiperen waren er altijd al

Renaissance | nuttig en aangenaam
Tot in de 17e eeuw was de tuin een praktische nutstuin, bestaande uit boomgaarden, moestuinen en geneeskrachtige planten. In 1653 veranderde de inrichting van de tuin. Rondom het kasteel werd een gebruikstuin met sierelementen aangelegd. Daarmee volgde men een nieuwe trend: tuinen dienden niet langer alleen voor de eigen voedselvoorziening, maar ook om van te genieten. De tuin werd een lusthof om mee te pronken en aangenaam in te verpozen.

De eerste tuin buiten de grachten werd aangelegd eind zeventiende eeuw, nadat Twickel zich had hersteld van de gevolgen van de Tachtigjarige Oorlog. Deze tuin was ontworpen volgens strakke geometrische vormen, kenmerkend voor de renaissance {circa 1550-1700}. De renaissancetuin wilde laten zien dat de mens de baas is over de wilde natuur. Binnen een rechthoekig patroon van paden en grachten lagen moestuinen, sierparken en boomgaarden. Het nuttige werd verbonden met het aangename.

Beelden sieren de tuin

Barok | tierlantijnen
In Frankrijk ontstond een nieuwe tuinstijl, de barok {circa 1650-1730}, die ook in Nederland veel navolging kreeg, onder meer bij Slot Zeist, Paleis Het Loo en bij Middachten. De besloten Hollandse renaissancetuin maakte plaats voor tuinen met een meer open karakter, uitbundig versierd met parterres, cascades, beelden en fonteinen. Deze nieuwe mode in de tuinkunst sprak ook de bewoners van Twickel aan. In 1712 gaf het echtpaar Van Wassenaer opdracht aan de tuinarchitect Daniël Marot  een baroktuin te ontwerpen. Een bewaarde plattegrond doet vermoeden dat deze aan de achterzijde van het kasteel is gerealiseerd, tussen de binnen- en buitengracht.

Na het kunstmatige van de baroktuin kreeg men behoefte aan meer onregelmatigheid en afwisseling. Medio 18e eeuw werden de parterres losser van vorm, tuingedeelten met slingerpaadjes deden hun intrede. Deze stijl wordt rococo {circa 1730-1760} genoemd en is de voorloper van de landschapsstijl.

Uitzichtbergje met ’tempel’  

Landschapsstijl | terug naar de natuur
De landschapsstijl is in Engeland ontwikkeld, medio 18e eeuw. Veel van de parken die we nu kennen dateren uit deze periode. Kenmerkend is de romantische aanleg met kronkelende paden en grillig gevormde vijvers met kunstmatige heuveltjes, waarmee het wandelen in de natuur werd nagebootst. In de zo ontstane aanleg plaatste men bouwwerken zoals tempeltjes, ruïnes en kapelletjes ter meditatie.

Op Twickel wordt een vroege landschappelijke aanleg uitgevoerd in opdracht van Carel George van Wassenaer Obdam. Op een kaart uit 1794 is een dergelijke pittoreske aanleg te zien. Er is onder meer een wildbaan, oranjerie en kluizenaarshut ingetekend. Het uitzichtbergje achter in het park herinnert nog aan die eerste fase van het landschapspark.

Het grote meer

Omstreeks 1835 wordt het vroege landschapspark omgevormd door Jan David Zocher jr.  Slingerende wandelpaden, vijvers, gazons en grote bomen moeten zorgen voor een uitnodigend landschap om in te vertoeven. Zocher geeft het centrale deel van het huispark haar huidige vorm. In deze periode ontstaat de grote vijverpartij achter het kasteel.
De Duitse landschapsarchitect Eduard Petzold  breidt het landschapspark van Zocher belangrijk uit in de periode 1885 tot 1891. De beplanting van het park achter het kasteel wordt aangepast door de toevoeging van bijzondere bomen en struiken, in grote aantallen en veel soorten. Voor het kasteel plant hij boomgroepen met doorzichten die als coulissen werken. Hierdoor ontstaat een visuele verbinding met de omringende weilanden. Door zijn vroegtijdige dood werd Petzolds ontwerp maar ten dele uitgevoerd, waaronder uitbreiding van de wildbaan, verplaatsing van de moestuin naar de huidige plek en de weg van het station naar het kasteel. Ook is een eerste deel van de ‘Umfassungsweg‘ gerealiseerd, een wandelpad dat langs de uiterste grenzen van het park en langs bezienswaardigheden moest lopen.

Formele tuin bij de Oranjerie

Formele tuin | geometrische vakken en snoeifiguren
Terwijl Petzold zijn landschapspark ontwierp, maakte de Franse tuinarchitect Eduard André ontwerpen voor de directe omgeving van het kasteel. Een historische geometrische stijl rondom het kasteel combineerde hij met het park in landschapsstijl. Baron Rodolphe van Heeckeren van Wassenaer  en André konden echter niet tot overeenstemming komen en Andrés  assistent Hugo Poortman nam de opdracht over. Zijn ontwerp met parterres en gesnoeide taxusfiguren is nog steeds de basis van de huidige formele tuin.
Hier staat ook de Oranjerie die nog steeds in gebruik is. Twickel beschikte in de 18e eeuw reeds over een oranjerie, zo blijkt  uit een oude rentmeestersinstructie uit 1760 over het onderhoud van het gebouw. De huidige oranjerie dankt zijn vorm aan Zocher; hij maakte de ontwerpen voor de uitbreiding in 1833 met een vleugel en een bloemenkas. Elke winter wordt de grote verzameling oude citrusbomen binnen gezet. De oudste bomen zijn bijna 300 jaar oud. De citrusbomen van Paleis Het Loo en Twickel zijn ondergebracht in de Nationale Plantencollectie en genieten een beschermde status.

Aan het werk in de rotstuin

Rotstuin | om zelf in te werken
Achter de Oranjerie is door de laatste barones van Twickel, Marie van Heeckeren van Wassenaer, vanaf de jaren dertig een siertuin in Victoriaanse stijl aangelegd. De barones was een enthousiast tuinierster. Zij putte inspiratie uit de ideeën van de Engelse tuinarchitecte Gertrude Jekyll die in die jaren grote bekendheid genoot. Jekyll introduceerde dat de tuin er ook was om zelf in te werken en daar voldoening aan te beleven.
Door gebruik van oude bouwmaterialen zijn hoogteverschillen gecreëerd, voorzien van rotsplanten; dit gedeelte is dan ook bekend als de ‘rotstuin’. In de borders staan in het voorjaar bolgewassen en in de zomer één- en tweejarigen gekweekt in Twickels Moestuin. Tot op hoge leeftijd heeft de barones gewerkt in haar rotstuin  Om na gedane arbeid uit te rusten schonken personeel en pachters haar het theeprieel dat aan de oevers van de vijver staat. Dat gebeurde ter gelegenheid van haar tachtigste verjaardag in 1959.

Brug van cortenstaal

Renovatie | de tuin is altijd in beweging
Bomen verdwijnen, heesterbeplanting verwildert. Vijvers slibben dicht, bruggen en tuinobjecten raken in verval. In het eerste decennium van deze eeuw is het huispark grondig gerenoveerd naar ontwerp van de landschapsarchitect Michael van Gessel  In zijn masterplan was zowel het huispark als het overpark {het wandelgebied tussen kasteel en bos} begrepen.
Voor het huispark borduurde Van Gessel net als vroegere generaties voort op hetgeen hij aantrof: “Uitgaande van de geschiedenis, ga je voor een nieuwe compositie als volgende stap in de continue ontwikkeling van het park.” Aldus zijn zichtlijnen hersteld, is een open parklandschap gecreëerd, en heeft de ‘Eijsincsdijk’ -de 17e eeuwse eikenlaan die door het park loopt- weer een prominente plaats gekregen. Van Gessel voegde ook nieuwe elementen toe, waaronder de vijver in de wildbaan en een aantal eigentijdse bruggen. Op het ‘bergje’ is een zandstenen tempel gebouwd naar een 19e eeuws ontwerp van Zocher. De door hem vernieuwde rozenbaan complementeerde hij met een tweetal priëlen.

In 2017 is het herstelplan van Van Gessel afgerond met het gereedkomen van de renovatie van het overpark en een verbeterde inpassing van de provinciale rondweg tussen het landgoed en de stad Delden.

KROONJUWELEN

Citrus: icoon van Twickel

Citrus | Nationale Plantencollectie 

Twickel bezit een heel bijzondere collectie citrusbomen. In de winter staan deze in Oranjerie  zomers zijn ze buiten te bewonderen in de formele tuin. Enkele zijn inmiddels meer dan driehonderd jaar oud. Omdat ze genetisch zeer waardevol zijn maken de oranjebomen samen met die van Paleis Het Loo deel uit van de Nationale Plantencollectie en genieten ze een beschermde status. Behalve de meest bekende, de bittere sinaasappel Citrus  aurantium, heeft Twickel vele andere soorten en variëteiten in haar verzameling.

Lees meer over onze oranjebomen bij Oranjerie >>

ZIEN & DOEN

Met een gids zie je meer

Tuinen bezichtigen | op eigen gelegenheid of met gids
Het huispark kunt u bezoeken van april t/m oktober, op woensdag t/m zondag, zie bij Open voor bezoek >> Ook is dat mogelijk onder begeleiding van een gids, zie bij Tuinrondleiding >>

Goed om te weten:

  • De toegang tot de tuinen is via het bezoekerscentrum, Twickelerlaan 7 Ambt-Delden, met aan de overzijde het parkeerterrein.
  • De Oranjerie heeft een ’tuincafé’ met kleine kaart voor koffie, thee, sap en gebak. De zomerexpositie is vrij te bekijken.
  • Honden worden niet toegelaten 
  • In het bezoekerscentrum en in de Oranjerie zijn toiletvoorzieningen.
  • Het huispark is rolstoelvriendelijk. Er zijn twee rolstoelen en een rollator beschikbaar, vooraf reserveren voor gebruik. In de Landgoedwinkel is een invalidetoilet.

Ingang moestuin

Historische  moestuin | ook een bezoek waard

Bezienswaardig is Twickels Moestuin, op wandelafstand van de kasteeltuinen gelegen aan de Twickelerlaan 11. Deze kunt u van mei tot eind november bezoeken, elke woensdag- en vrijdagmiddag, van 13.00-16.00 uur {vrij entree}. Hoveniers en tuinvrijwilligers zijn aanwezig voor informatie en verkoop uit de moestuin. Lees meer op onze site bij Moestuin >> 

TIP:
Als u de moestuin bezoekt, laat een boeket samenstellen met bloemen naar eigen smaak.

Agenda Buitenplaats | ‘groene’ evenementen en activiteiten

Kijk bij de actuele Agenda met alle evenementen en activiteiten op de Buitenplaats   >>

Hovenier Marc ter Horst: ‘citrus heeft speciale verzorging nodig’

EN VERDER…