Winterplaats voor oranjebomen. In de zomer een ’tuincafé’ en zomertentoonstelling.
Oranjerie
Gebouw en collectie | uniek ensemble
Veel oude oranjerieën zijn verdwenen of hebben hun functie verloren als ‘Winterplaats’ voor de oranjeboom. Niet op Twickel: de Oranjerie is bewaard gebleven en nog steeds in gebruik, voornamelijk voor het onderbrengen van haar verzameling eeuwenoude citrusbomen. Dat maakt het tot een uniek ensemble in Nederland.
De oudste vermelding van een oranjerie dateert uit 1790 als Unico Wilhelm van Wassenaer Obdam de rentmeester instrueert om de schoorstenen van de oranjerie elke vier maanden te laten vegen. Het gebouw bestond waarschijnlijk al lang daarvoor.
Omstreeks 1833 is de huidige Oranjerie door landschapsarchitect Jan David Zocher jr. gereconstrueerd. Hij breidt het gebouw uit met een extra vleugel en tussen twee entreepartijen komt een bloemenkas. Bij latere verbouwingen verdwijnt de bloemenkas en krijgt het gebogen middendeel nieuwe vensters. In de Tweede Wereldoorlog loopt het gebouw oorlogsschade op die na 1945 is hersteld.
De vloer is van Bentheimer zandsteen, de muren zijn gepleisterd met witte kalk. Een centraal verwarmingssysteem houdt de minimale temperatuur op 8-10 graden Celsius.
Voor de zomergasten |’tuincafé’ en expositie 
Als de planten plaats hebben gemaakt wordt de Oranjerie een verblijf voor onze ‘zomergasten’, de tuinbezoekers. Het is een bijzondere plek om te pauzeren tijdens het bezichtigen van het 23 hectare grote huispark. Alleen al vanwege het zicht op de huisplaats: de bouwhuizen en het kasteel, omarmd door grachten. Aan het buffet is koffie, thee, sap en gebak te verkrijgen. Geopend van 01 juni t/m 29 september, woensdag t/m zondag 10 – 17 u
Een deel is expositieruimte voor het belichten van de collectie en cultuurhistorie van de Buitenplaats.
- Deze zomer, van 8 juni t/m 29 september is er de expositie Brand!
Geschiedenis van de oranjeboom
Oranjebomen | symbool voor continuïteit
Oranjebomen, ook wel citrusbomen genoemd, zijn in Nederland al populair vanaf de 17de eeuw. Het bezit van een verzameling was een belangrijk statussymbool. De citrusboom behoort tot de oudste cultuurgewassen. Ze hebben bijzondere eigenschappen. Drie jaar duurt het voordat de vruchten rijp zijn. Zo kan het gebeuren dat de boom bloeit maar tegelijk ook onrijpe groene en rijpe oranje appeltjes draagt. De vruchten zijn bitter, vandaar de naam bittere sinaasappel of Citrus aurantium. Bovendien kan een oranjeboom heel oud worden. Vorstenhuizen, waaronder de Oranjes, gebruiken ze dan ook als symbool voor de blijvendheid, de continuïteit van hun geslacht.
Waardevolle genen | Nationale Plantencollectie
Twickel bezit nu 29 oude citrusbomen en ruim 52 jonge bomen. Enkele zijn inmiddels meer dan driehonderd jaar oud. De eerste oranjebomen zijn aangekocht in 1798. Uit de jaarrekeningen van de rentmeester blijkt dat deze afkomstig zijn uit Oranjewoud, de residentie van Friese Stadhouders in Heerenveen, waarvan de inventaris door de Franse bezetter werd verkocht. De 15 bomen zijn met paard en wagen naar Zwolle vervoerd en vandaar per schuit over de IJssel, de Regge en de Twickelervaart naar Delden gevaren.
Omdat ze genetisch zeer waardevol zijn maken de oranjebomen samen met die van Paleis Het Loo deel uit van de Nationale Plantencollectie en genieten ze een beschermde status. Behalve de meest bekende, de bittere sinaasappel Citrus aurantium, heeft Twickel vele andere soorten en variëteiten in haar verzameling.
Verzorging | Bloed- en beendermeel
De verzorging van de citrusbomen vereist zeer specialistische kennis en ervaring van de hoveniers. Van snoeimethoden tot bemesting en verpotten. Om de oranjeboompjes te vertroetelen haalden de tuinlieden vroeger bloed van de slager. Ook kregen ze af en toe gemalen beenderen. Tegenwoordig krijgen ze koe- en kuikenmest in korrelvorm, en daarnaast bloed- en beendermeel. Chemische bestrijdingsmiddelen zijn taboe.
Behalve voor de citrussen is er ook de zorg voor de subtropische kuipplantencollectie van onder meer granaatappelbomen, fuchsia’s, bougainville, een thee- en koffiestruik, Chinese roos, palmen, camelia’s en agapanthussen.
Vervoer | jaarlijks ritme
In de nazomer worden alle bomen en planten in de Oranjerie opgesteld om de koude herfst- en wintermaanden te overleven. In december-januari worden de citrusvruchten geoogst. Na de IJsheiligen, medio mei, gaan de bomen en planten weer naar buiten. De bomen staan in tobben, sommige wegen wel duizend kilo. Daarom werd voor het slepen vroeger de hulp ingeroepen van de personeelsleden van de kasteelboerderij, het bos en de bouw. In later tijd ging het vervoer met een tweewielige kar met een lange trekboom 
die ook diende als hefboom. Deze kar is bewaard gebleven en staat zomers vaak in de buurt van de Oranjerie. Tegenwoordig geschiedt het vervoer met een kniktractor. Het naar buiten brengen en het binnenhalen van de collectie is nog steeds een speciale gebeurtenis die gepaard gaat met een rondje bier na de goede afloop.
ZIEN & DOEN
Agenda Buitenplaats | ‘groene’ evenementen en activiteiten
Kijk bij de actuele Agenda met alle evenementen en activiteiten op de Buitenplaats 
>>
Citrus | icoon van Twickel
Niet alleen voor de Oranjes, ook voor Twickel staat de citrus symbool voor continuïteit. Het dessin voor producten van het landgoed is dan ook geïnspireerd op de door ons gekoesterde citrussen. In de Landgoedwinkel is een reeks van artikelen met het Twickel citrus-dessin verkrijgbaar: thee, serviesgoed, tafellinnen, servetten, stof op rol, kussens, kaarten en notitieboekje.
EN VERDER…
- BinnensteBuiten, tv-programma KRO-NRCV, 6.11.2018: hovenier Marc ter Horst -op zijn 17e begonnen als vakantiekracht- vertelt over zijn werk in de tuinen van Twickel en wat daaraan zo bijzonder en nog steeds leuk is. Zijn passie gaat vooral uit naar het verzorgen van de eeuwenoude citrusbomen en het kweken van de ‘schaduwcollectie’. Te bekijken via Uitzending gemist
- De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed {RCE} heeft de Oranjerie opgenomen op de ‘digitale kaart’ van Interieurensembles. Daarop zijn monumenten in kaart gebracht waarvan het gebouw en het interieur één geheel vormen, een zogeheten ensemble. Bekijk Twickels Oranjerie op de RCE site monumentaleinterieurs.nl >>
- De toegang tot de Oranjerie is via de kasteeltuinen {betaald entree Tuinen & Park}
- De Oranjerie is niet te huur als locatie voor een feest, receptie, lezing of symposium
